Procedura rozwodu w Polsce i Turcji

Rozwody w Polsce

• Wyroki rozwodowe wydane przez sądy państw niebędących członkami UE od dnia 1 lipca 2009 roku są bezpośrednio uznawane przez polskie władze i podlegają jedynie procedurze rejestracji – którą można przeprowadzić w Polsce w urzędzie stanu cywilnego lub za pośrednictwem konsula
• Wyroki rozwodowe wydane przez sądy państw niebędących członkami UE wydane przed 1 lipca 2009 roku mogą zostać uznane na terytorium RP tylko w wyniku przeprowadzenia postępowania w sądzie okręgowym, właściwym ze względu na obecne lub ostatnie miejsce zameldowania.

1) Na terenie jakiego państwa rozwód
W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli
ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu.

2) Kwestia wspólnych dzieci- alimenty, władza rodzicielska, miejsce zamieszkania dzieci
Co do kwestii władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania wspólnych dzieci czy alimentów, orzeka sąd właściwy w wyroku rozwodowym.
Sąd orzeka alimenty na rzecz dziecka, które są wypłacane na rzecz rodzica, z którym dziecko zamieszkuje na co dzień. Alimenty są zasądzane stosowanie do uzasadnionych potrzeb dziecka oraz możliwości zarobkowych obowiązanego rodzica.

Możliwe jest podwyższenie albo obniżenie alimentów po uzyskaniu wyroku rozwodowego- w tym celu konieczne jest złożenie pozwu do odpowiedniego sądu.

W polskim prawie, przy spełnieniu przesłanek, możliwa jest opieka naprzemienna- dziecko przez okres kilku tygodni albo miesięcy zamieszkuje u każdego z rodziców. Do orzeczenia opieki naprzemiennej niezbędną przesłanką jest porozumienie między rodzicami.

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Może zostać ograniczona albo odebrana, jeśli rodzic zachowuje się nagannie i nie dba o potrzeby dziecka. W prawie polskim możliwe jest udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania co do tych alimentów, kontaktów oraz władzy rodzicielskiej.

3) Czy w Polsce rozwód może być dokonany przed notariuszem?
Nie w Polsce jedynie sąd może orzec w wyroku o rozwodzie między małżonkami.

Do orzeczenia rozwodu niezbędne jest ustanie trzech więzi- fizycznej, emocjonalnej i ekonomicznej.

4) Majątek wspólny
Według prawa polskiego wraz z orzeczeniem rozwodu ustaje wspólność majątkowa małżeńska. Małżonkowie mogą chcieć, aby w wyroku rozwodowym podział majątku wspólnego został określony. Jeśli tego nie zrobią w wyroku rozwodowym, mogą zrobić to w oddzielnym postępowaniu sądowym z ustaleniem równych albo nierównych części w majątku wspólnym. Zgodny podział majątku może zostać dokonany również przed notariuszem.

PROCEDURA ROZWODU W TURCJI
Jakie są podstawy prawne do rozwodu w Turcji?
Zgodnie z tureckim prawem cywilnym przyczyny rozwodu w Turcji są rozpatrywane w dwóch kategoriach: ogólne i szczególne przyczyny rozwodu.
► Ogólne przyczyny rozwodu: Jest to rozwód z powodu zachwiania fundamentów związku małżeńskiego.

Czym jest zachwianie fundamentów związku małżeńskiego, jaki jest jego zakres i konsekwencje?

Liczba przyczyn, które mogą spowodować zachwianie związku małżeńskiego, nie jest ograniczona. Zakres przyczyn kształtują przede wszystkim orzeczenia Sądu Najwyższego.
Sędzia bierze pod uwagę zeznania stron i świadków, aby ocenić konkretne wydarzenie, a jeśli nie można oczekiwać od co najmniej jednego z małżonków, że będzie prowadził wspólne życie, orzeka rozwód.

Wymieńmy kilka orzeczeń Sądu Najwyższego w tej sprawie:

1. Nieprzebywanie z małżonką i niewspieranie jej podczas porodu jest powodem do rozwodu (Sąd Najwyższy 2. Wydział Cywilny sygn. akt 2017/5985, wyrok nr 2019/1767).
2. Często mówienie o swoim byłym partnerze/byłej partnerce: „Byłbym/byłabym szczęśliwszy/szczęśliwsza, gdybym ożenił się z moją byłą/wyszła za mąż za mojego byłego” jest powodem do rozwodu (Sąd Najwyższy 2. Wydział Cywilny sygn. akt 2016/10455, 2018/1521).
3. Bycie obojętnym na współmałżonka, pozostawienie go samego/jej samej w szczególnych dniach i sytuacjach towarzyskich jest powodem do rozwodu (Sąd Najwyższy 2. Wydział Cywilny sygn. akt 2015/20218, wyrok nr 2016/13513).
4. Fakt, że osoba pozostająca w związku małżeńskim pokazuje w internecie, że jest singlem, jest powodem do rozwodu (Sąd Najwyższy 2. Wydział Cywilny sygn. akt 2011/20057, wyrok nr 2012/15965).
5. Powiedzenie „nie kocham cię” do małżonka jest przemocą emocjonalną i jest powodem do rozwodu (Sąd Najwyższy 2. Wydział Cywilny sygn. akt 2014/9432, 2014/20736).
   

Jak już wspomnieliśmy powyżej, nie można pojedynczo wymienić przyczyn zachwiania fundamentów związku małżeńskiego. Podane wyroki są tylko przykładem.

► Szczególne przyczyny rozwodu zostały uregulowane w artykule 161 i dalszych artykułach Kodeksu Cywilnego.

1. Zdrada: Artykuł 161 – Jeśli jeden z małżonków dopuszcza się zdrady, drugi z małżonków może wnieść sprawę o rozwód.
2. Próba pozbawienia życia, bardzo złe traktowanie lub poniżające zachowanie: Artykuł 162 –Każdy z małżonków może wnieść sprawę o rozwód w przypadku prób pozbawienia życia, bardzo złego traktowania lub poniżającego zachowania wobec drugiego małżonka.
3. Popełnienie przestępstwa i prowadzenie niegodnego życia: Artykuł 163- Jeżeli jeden z małżonków popełnia niemoralny czyn lub prowadzi niegodne życie i z tych powodów nie można oczekiwać, że drugi małżonek będzie z nim żył i może on wnieść sprawę o rozwód.
4. Porzucenie: Artykuł 164 – Jeżeli jeden z małżonków porzucił drugiego, aby nie wywiązywać się z obowiązków wynikających z zawarcia związku małżeńskiego lub nie wrócił do wspólnego miejsca zamieszkania bez uzasadnionej przyczyny, separacja trwała co najmniej sześć miesięcy i sytuacja ta nadal się utrzymuje, a ostrzeżenie sądowe lub notarialne na tę okoliczność pozostało nieskuteczne, porzucony małżonek może wystąpić o rozwód.
5. Choroba psychiczna: Artykuł 165 – Jeżeli jeden z małżonków jest chory psychicznie i w związku z tym wspólne życie staje się nie do zniesienia dla drugiego małżonka, to małżonek ten może wnieść sprawę o rozwód, pod warunkiem uzyskania oficjalnego zaświadczenia komisji ds. zdrowia stwierdzającego, że choroby nie można wyleczyć.

Czym jest rozwód za porozumieniem stron, jakie są jego warunki?

Zgodnie z prawem, jeśli strony zgodnie występują o orzeczenie rozwodu lub jedna ze stron występuje o orzeczenie rozwodu, a druga strona to żądanie akceptuje, uważa się, że jest to rozwód za porozumieniem stron.

Ze względu na to, że w takim przypadku uważa się, że nastąpiło zachwianie fundamentów związku małżeńskiego, sędzia nie będzie badał tej kwestii. Sędzia musi jednak osobiście wysłuchać stron i stwierdzić, że ich wola została swobodnie wyrażona.

Rozwód za porozumieniem stron mogą wybrać małżonkowie, których związek małżeński trwał co najmniej rok. W przypadku rozwodu za porozumieniem stron, strony podpisują protokół rozwodowy. Protokół ten będzie zawierał regulacje dotyczące skutków finansowych rozwodu oraz sytuacji dzieci. Jednak porozumienie stron w tych kwestiach nie jest wystarczające i protokół ten musi zostać zatwierdzony również przez sędziego.

Sędzia ocenia treść protokołu, biorąc pod uwagę interesy stron i dzieci oraz zmienia postanowienia, które uznaje za nieodpowiednie. Jeśli strony zaakceptują te zmiany, orzeka rozwód.

W przypadku, gdy małżonkowie pozostają w związku małżeńskim krócej niż rok lub oboje nie mogą być obecni w sądzie, możliwy jest rozwód, gdy jeden z małżonków uzna pozew wniesiony przez drugiego z małżonków. W takim przypadku sędzia musi wysłuchać świadków i ocenić, czy można orzec rozwód stron.

PROCES I WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU
W sprawach rozwodowych sądem właściwym jest sąd właściwy dla miejsca zamieszkania jednego z małżonków lub dla miejsca, w którym wspólnie mieszkali przez ostatnie sześć miesięcy poprzedzających wszczęcie sprawy. Właściwymi sądami są sądy rodzinne, w przypadku gdy ich nie ma, sądy cywilne pierwszej instancji.

Kontradyktoryjne sprawy rozwodowe trwają średnio od 4 do 6 rozpraw, a czas przerwy pomiędzy kolejnymi rozprawami wynosi około 3 miesiące. Czas trwania sprawy różni się w zależności od obciążenia sądu, a w przypadku rozwodów za porozumieniem stron proces ten jest naturalnie krótszy. Postępowanie rozwodowe za porozumieniem stron ze wszystkimi warunkami trwa około 1-2 miesięcy. Jakie są warunki ubiegania się o alimenty i odszkodowanie?

Alimenty
Strona, która popadnie w ubóstwo w wyniku rozwodu, może żądać alimentów na czas nieokreślony, proporcjonalnie do możliwości finansowych drugiej strony, w celu utrzymania, pod warunkiem, że jego wina nie jest poważniejsza. Warunkiem jest to, aby wina małżonka, który otrzyma alimenty w okolicznościach, które były powodem do rozwodu, nie była większa. Ta sytuacja została określona w artykule 175 Tureckiego Kodeksu Cywilnego: „Strona, która popadnie w ubóstwo z powodu rozwodu, może żądać alimentów na czas nieokreślony, proporcjonalnie do możliwości finansowych drugiej strony, w celu utrzymania, pod warunkiem, że jego wina nie jest poważniejsza. Nie szuka się winy płatnika alimentacyjnego”.

Oprócz tego sąd może przyznać stronie, której powierzono opiekę nad dzieckiem, alimenty pomocnicze w celu wykorzystania ich dla dobra dziecka. Alimenty pomocnicze to środki pieniężne przyznane na podstawie wyroku rozwodowego w sprawie rozwodowej na opiekę, edukację i inne wydatki wspólnego dziecka, które musi zapłacić małżonek, który nie otrzymał opieki nad wspólnym dzieckiem, małżonkowi, któremu powierzono opiekę nad dzieckiem. Sędzia może zasądzić alimenty na rzecz małoletniego dziecka bez składania wniosku przez stronę. Ponieważ najważniejsza jest tutaj wspólna opieka nad dzieckiem, wina małżonków nie ma żadnego znaczenia.

Odszkodowanie
Strona, której dobra osobiste zostały naruszone w wyniku wydarzeń będących przyczyną rozwodu, może zażądać od drugiej strony, po której leży wina, zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej tytułem odszkodowania za straty moralne.

• Strona bez winy lub której wina była mniejsza, a jej obecne lub oczekiwane interesy poniosły szkody w wyniku rozwodu, może żądać od winnej strony odpowiedniego odszkodowania za straty materialne.

Jakie przepisy mają zastosowanie przy podejmowaniu decyzji o pieczy nad dzieckiem?

Podstawową kwestią, która decyduje o tym, komu zostanie przekazana opieka nad dzieckiem w przypadku rozwodów za porozumieniem stron lub kontradyktoryjnych jest interes dziecka. Sędzia analizując wiek, płeć, charakter i życzenia dziecka, a następnie czy będzie miało lepsze życie z matką lub ojcem, decyduje o pieczy nad dzieckiem.

W tym miejscu należy podkreślić, że fakt, że matka nie pracuje, nie przeszkadza jej w uzyskaniu prawa do opieki. Sędzia przeprowadzając niezbędne rozpoznanie określi, kto powinien sprawować opiekę nad dzieckiem.

Podejmując decyzję o pieczy nad dzieckiem, sędzia może dziecku zadawać uzależnione od jego wieku pytania lub może określić opiekę na podstawie oświadczeń pedagoga.

W toku postępowania sędzia może wydać postanowienie o tymczasowej opiece nad dzieckiem. Po zebraniu wszystkich dowodów i wysłuchaniu świadków w czasie trwania procesu, po zakończeniu rozprawy ponownie biorąc pod uwagę dobro dziecka, sędzia zdecyduje, której ze stron zostanie powierzona opieka nad dzieckiem.

W kontradyktoryjnych sprawach rozwodowych ważne jest przeprowadzenie skutecznego procesu sądowego w celu przyznania opieki nad dzieckiem.